Παρουσίαση στην ημερίδα για το Υδροσκόπιο, 15 Απριλίου 2010.

Σε πολλούς χρήστες η συζήτηση για το αν το λογισμικό είναι ελεύθερο φαίνεται θεωρητική. Θέλω απλώς να κάνω τη δουλειά μου, τι με νοιάζει λοιπόν αν το λογισμικό είναι ελεύθερο εφόσον κάνει τη δουλειά που θέλω; Πιθανόν μια απάντηση σ’ αυτό να παίρνετε κάθε φορά που πληρώνετε το τιμολόγιο της Oracle. Σ’ αυτή την ομιλία δίνω μερικές ακόμα απαντήσεις.

1. Ελεύθερο λογισμικό

Ελεύθερο λογισμικό είναι πολλά πράγματα, αλλά εδώ θα σταθώ μόνο σε δύο. Καταρχήν μαζί με το exe παίρνετε και το source. Σας δίνουμε το hydrognomon.exe, αλλά επίσης μπορείτε να κατεβάσετε τον πηγαίο κώδικα από το openmeteo.org. Για παράδειγμα, στο αρχείο ts.pas, γραμμή 3256, είναι ο κώδικας που κάνει συνάθροιση χρονοσειρών. Δεν παίρνετε όμως απλά τoν κώδικα. Παίρνετε και ένα license που σας δίνει το δικαίωμα να κάνετε τροποποιήσεις στον κώδικα, καθώς και να αναδιανέμετε τις τροποποιήσεις σ’ αυτό τον κώδικα. Εσείς μπορεί τώρα να νομίζετε ότι αφού σας το δίνουμε δωρεάν, δεν σας ενδιαφέρει το αν έχετε δικαίωμα αναδιανομής, ενώ μπορεί να νομίζετε ότι επειδή δεν είστε προγραμματιστές, δεν σας ενδιαφέρει το ότι σας δίνουμε τον πηγαίο κώδικα.

Το Adobe Reader είναι δωρεάν, αλλά δεν είναι ελεύθερο. Μπορείτε να το κατεβάσετε από την Adobe, αλλά απαγορεύεται να το επαναδιανείμετε. Όταν η Adobe έβγαλε το Adobe Reader 8, διαπίστωσα ότι ήταν πολύ αργό. Ήθελα λοιπόν να βάλω το Adobe Reader 7 στον καινούργιο υπολογιστή, αλλά η Adobe το είχε εξαφανίσει από το web site της. Έτσι, υποχρεώθηκα να βάλω το Adobe Reader 8. Αν το λογισμικό ήταν ελεύθερο, τότε το Adobe Reader 7 θα ήταν διαθέσιμο και σε άλλα web sites, σε διάφορους ftp servers, κλπ.

Όταν το λογισμικό δεν είναι δωρεάν, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Ας πούμε ότι η εταιρεία σας μεγάλωσε και από 20 άτομα προσωπικό που είχατε έχετε τώρα 25. Θα πάτε λοιπόν στη Microsoft και θα πείτε: θέλω άλλα 5 Office. Βεβαίως, θα σας πουν, θέλετε το 2007 αγγλικό ή ελληνικό; Δεν θέλω το 2007, θέλω το 2003. Λυπούμαστε, αλλά δεν δίνουμε πια το 2003. Δεν πειράζει θα αγοράσω το 2007 και θα εγκαταστήσω το 2003 κάνοντας χρήση του δικαιώματος downgrade. Λυπούμαστε, αλλά δεν υπάρχει δικαίωμα downgrade. Ναι, αλλά θέλω όλο το προσωπικό μου να τρέχει την ίδια έκδοση του Office, αν κάποιοι τρέχουν το 2003 και κάποιοι το 2007 τότε θα έχουμε χάος. Α, τότε μπορείτε επιπλέον να αγοράσετε και 20 upgrade licenses για να αναβαθμίσετε την επιχείρησή σας στο 2007. Αν μετά απ’ όλα αυτά αγοράσετε το 2007 και εγκαταστήσετε το 2003 στη ζούλα, θα σας πούν πειρατή. Και μάλιστα, σύμφωνα με την πρόταση για ευρωπαϊκή οδηγία COM-2006-168, η παραβίασή σας υπάγεται στο ποινικό δίκαιο. Θα είστε δηλαδή εγκληματίες. Αν κάποιος υπάλληλός σας καταλάβει τι κάνετε και δεν σας καταδώσει, θα είναι κι αυτός εγκληματίας.

Με το ελεύθερο λογισμικό δεν θα έχετε κανένα τέτοιο πρόβλημα, ενώ θα έχετε κι άλλα πλεονεκτήματα. Αν το ελεύθερο λογισμικό που σας δίνουμε δεν τρέχει σε Windows 7 και δεν εννοούμε να διορθώσουμε το πρόβλημα, ή σας ζητάμε τρελά λεφτά, μπορείτε να απευθυνθείτε σε κάποιον προγραμματιστή και να του ζητήσετε να το διορθώσει.

Επομένως το ότι το λογισμικό είναι ελεύθερο δεν είναι συζήτηση αποκομμένη από την πραγματικότητα. Είναι κάτι που σας ενδιαφέρει άμεσα. Σε περιπτώσεις δημόσιων έργων λογισμικού, όπως είναι το Υδροσκόπιο, η διαφορά ανάμεσα στο να είναι και στο να μην είναι ελεύθερο το λογισμικό μπορεί να είναι η διαφορά ανάμεσα στο αν θα είναι ή όχι βιώσιμο το έργο. Αν είχαμε ακολουθήσει την πεπατημένη του κλειστού λογισμικού, τότε η βιωσιμότητά του θα εξαρτιόταν από τις μελλοντικές χρηματοδοτήσεις του Υπουργείου και το λογισμικό θα μπορούσε να μείνει κλειδωμένο στα συρτάρια του Υπουργείου. Τώρα, ανεξάρτητα από το ποιος θα είναι ο επόμενος Υπουργός, το λογισμικό είναι διαθέσιμο σε όλους σας, και μπορεί να συντηρηθεί από όλους σας.

2. Ελεύθερη πληροφορία

Η ελεύθερη πληροφορία είναι σαν το ελεύθερο λογισμικό. Σας δίνω την πληροφορία, π.χ. ένα κείμενο, και μαζί σας δίνω και το δικαίωμα να το αναδιανέμετε και να το τροποποιείτε. Η Wikipedia, έργο συλλογικότητας σε κλίμακα χωρίς προηγούμενο, είναι θεμελιωμένη σε πολλές αρχές, και η πιο σημαντική από αυτές, χωρίς την οποία η wikipedia είναι αδιανόητη, είναι το ότι το κείμενο είναι ελεύθερο για αναδιανομή και τροποποίηση.

Το θέμα μας εδώ είναι τα υδρολογικά και μετεωρολογικά δεδομένα. Η ιδέα να είναι ελεύθερα δεν είναι καινούργια. Στις ΗΠΑ, τα δεδομένα που συλλέγουν οι δημόσιοι φορείς είναι public domain. Στο ΕΜΠ δίνουμε τα δεδομένα του σταθμού μας εδώ και χρόνια ελεύθερα, με κατά βάση το ίδιο license που χρησιμοποιεί και η Wikipedia. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να πάρετε το Ενυδρίς, να το εγκαταστήσετε σε ένα server, και εκεί να βάλετε και τα δικά μας δεδομένα. Μπορείτε, ακόμα, να τους διορθώσετε λάθη που μπορεί να έχουν και να διαθέσετε στο web τα διορθωμένα. Έτσι, ακόμα κι αν εμάς μας τη βαρέσει και πάμε να γίνουμε αγρότες, και ο σέρβερ μας πέσει, τα δεδομένα θα συνεχίσουν να υπάρχουν και να είναι διαθέσιμα από το δικό σας σέρβερ.

Έχουμε λοιπόν την ιδέα να δημιουργήσουμε μια δημόσια βάση δεδομένων που να έχει μέσα αποκλειστικά ελεύθερα δεδομένα. Θα εγκαταστήσουμε το Ενυδρίς στο openmeteo.org και θα βάλουμε στη βάση δεδομένων τα δεδομένα του σταθμού μας και όποια άλλα ελεύθερα δεδομένα μπορούμε να βρούμε. Θα μπορεί επίσης όποιος θέλει, είτε από φορέα είτε από το ευρύ κοινό, είτε επαγγελματίας είτε ερασιτέχνης, να ανεβάσει τα δικά του δεδομένα, εφόσον θέλει να είναι ελεύθερα. Πιστεύουμε ότι με αυτό τον τρόπο θα δημιουργηθεί μια βάση που για πρώτη φορά θα έχει συγκεντρωμένα μέσα δεδομένα ακόμα και από ερασιτέχνες που απλώς έχουν ένα θερμόμετρο στο μπαλκόνι τους, και ενώ τα ερωτήματα για το πού θα οδηγήσει αυτό είναι πολλά, είναι ένα πείραμα που γίνεται για πρώτη φορά. Αυτό το εγχείρημα έχουμε δεσμευτεί να το κάνουμε στα πλαίσια του έργου.

Όσο για τα δεδομένα των συμμετεχόντων φορέων, ήδη η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων έχει κάνει το πρώτο βήμα, που είναι να διαθέσει τα δεδομένα της δωρεάν, και φαίνεται και οι περισσότεροι από τους άλλους φορείς να είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν. Ελπίζουμε οι φορείς να κάνουν και το επόμενο βήμα, που είναι να διαθέσουν τα δεδομένα τους ελεύθερα, πράγμα που εξασφαλίζει τη μεγαλύτερη ασφάλεια, τη μεγαλύτερη βιωσιμότητα, και τη μεγαλύτερη πρόοδο.

Έχετε δικαίωμα αναπαραγωγής και τροποποίησης αυτού του κειμένου υπό τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Greece.